Vladimir Ilič Lenjin
Marksizam i revizionizam
Poznata izreka glasi: kad bi geometriski aksiomi zadirali u interese ljudi, njih bi sigurno pobijali. Prirodno-istoriske teorije, koje zadiru u stare predrasude teologije, izazivale su i sve dosad izazivaju najogorčeniju borbu. Nije čudo što Marksovo učenje, koje neposredno služi prosvećivanju i organizovanju napredne klase savremenog društva, koje ističe zadatke te klase i dokazuje neizbežnu — usled ekonomskog razvitka — zamenu savremenog sistema novim poretkom, nije čudo što je to učenje moralo borbom osvajati svaki svoj korak na životnom putu.
Ne treba ni govoriti o buržoaskoj nauci i filozofiji, koje zvanično predaju zvanični profesori radi zaglupljivanja omladine iz redova imućnih klasa i radi njenog „dresiranja“ za hajku na spoljne i unutrašnje neprijatelje. Ta nauka neće ni da čuje o marksizmu, proglašava ga pobijenim i uništenim; i mladi naučnici, koji svoju karijeru grade na pobijanju socijalizma, i prestareli starci, koji čuvaju zavet svih mogućih oveštalih „sistema“, jednako usrdno napadaju Marksa. Razvijanje marksizma, širenje i jačanje njegovih ideja u radničkoj klasi neizbežno izaziva množenje i zaoštravanje tih buržoaskih prepada protiv marksizma, koji posle svakog „uništenja“ od strane oficijelne nauke postaje sve jači, prekaljeniji i vitalniji.
Ali i među učenjima koja su povezana s borbom radničke klase, koja su raširena poglavito među proletarijatom, marksizam nipošto nije odmah učvrstio svoje pozicije. Prvu polovinu veka svog postojanja (od 40-ih godina XIX veka) marksizam se borio protiv teorija koje su bile iz osnova neprijateljske. U prvoj polovini 40-ih godina Marks i Engels obračunali su se s radikalnim mladohegelijancima, koji su stajali na stanovištu filozofskog idealizma. Krajem 40-ih godina izbija borba u oblasti ekonomskih učenja — protiv prudonizma. Pedesete godine završavaju tu borbu: kritika partija i učenja koji su došli do izražaja burne 1848 godine. U 60-im godinama borba se prenosi iz oblasti opšte teorije u oblast koja je bliža neposrednom radničkom pokretu: isterivanje bakunjinizma iz Internacionale. Početkom 70-ih godina u Nemačkoj se jedno kratko vreme ističe prudonist Milberger; — krajem 70-ih godina pozitivist Diring. Ali uticaj jednog i drugog na proletarijat već je potpuno beznačajan. Marksizam već bezuslovno pobeđuje sve ostale ideologije radničkog pokreta.
Do 90-ih godina prošlog veka ta pobeda bila je u svojim glavnim linijama završena. Čak u romanskim zemljama, u kojima su se najduže održavale tradicije prudonizma, radničke partije faktički su izgradile svoje programe i taktiku na marksističkoj osnovi. Obnovljena međunarodna organizacija radničkog pokreta — u obliku periodičkih internacionalnih kongresa — odmah i gotovo bez borbe stala je u svemu što je bitno na tlo marksizma. Ali kad je marksizam potisnuo svakoliko toliko celovita učenja koja su mu bila neprijateljska, — one tendencije koje su se ogledale u tim učenjima počele su tražiti sebi drute puteve. Izmenili su se oblici borbe i povodi za borbu, ali borba se nastavljala. I druga polovina veka postojanja marksizma počela je (90-e godine prošloga veka) s borbom marksizmu neprijateljske struje unutar marksizma.
Bivši ortodoksni marksist Bernštajn dao je ime toj struji, istupivši s najvećom bukom i s najcelovitijim izrazom ispravljanja Marksa, revizije Marksa, revizionizma. Čak u Rusiji, gde se nemarksistički socijalizam prirodno, — usled ekonomske zaostalosti zemlje i preovlađivanja seljačkog stanovništva pritešnjenog ostacima feudalizima, — držao najduže, čak u Rusiji on pred našim očima vidljivo prerasta u revizionizam. I u agrarnom pitanju (program municipalizacije celokupne zemlje), i u opštim pitanjima programa i taktike, naši socijal-narodnjaci sve više i više „ispravljanjima“ Marksa zamenjuju umiruće, iščilele ostatke starog, na svoj način celovitog i marksizmu iz osnova neprijateljskog sistema.
Predmarksovski socijalizam je razbijen. On nastavlja borbu, ali ne više na svom samostalnom tlu, nego na opštem tlu marksizma, kao revizionizam. Pogledajmo kakva je idejna sadržina revizionizma.
U oblasti filozofije revizionizam je išao na repu buržoaske profesorske „nauke“. Profesori su išli „nazad ka Kantu“, — i revizionizam se vukao za neokantijancima, profesori su ponavljali hiljadu puta izgovorene popovske banalnosti protiv filozofskog materijalizma, — i revizionisti, snishodljivo se smešeći, mrmljali su (u slovo tačno po poslednjem handbuhu), da je materijalizam odavno „pobijen“; profesori su tretirali Hegela kao „mrtvo pseto“ i, ma da su i sami propovedali idealizam, samo hiljadu puta plići i banalniji od Hegelova, prezrivo su slegali ramenima povodom dijalektike, — i revizionisti su srljali za njima u močvaru filozofske vulgarizacije nauke, zamenjujući „zamršenu“ (i revolucionarnu) dijalektiku „prostom“ (i mirnom) „evolucijom“; profesori su odrađivali svoju državnu platu prilagođavajući i svoje idealističke i svoje „kritičke“ sisteme srednjovekovnoj ,,filozofiji“ (tj. teologiji), koja je vladala, — i revizionisti su išli za njima, nastojeći da religiju učine „privatnom stvari“ ne u odnosu prema savremenoj državi, nego u odnosu prema partiji napredne klase.
Kakav su stvarni klasni značaj imala takva „ispravljanja“ Marksa, o tome ne treba govoriti — stvar je jasna sama po sebi. Istaći ćemo samo da je jedini marksist u međunarodnoj socijal-demokratiji, koji je s gledišta doslednog dijalektičkog materijalizma izvršio kritiku onih neverovatnih banalnosti koje su tu izgovorili revizionisti, bio Plehanov. To je utoliko potrebnije odlučno naglasiti, što se u naše vreme čine duboko pogrešni pokušaji da se reakcionarni filozofski starež provuče pod firmom kritike Plehanovljevog taktičkog oportunizma[A].
Prelazeći na političku ekonomiju treba, pre svega, istaći da su u toj oblasti „ispravke“ revizionista bile kudikamo mnogostranije i podrobnije; na publiku se nastojalo uticati „novim podacima privrednog razvitka“. Govorilo se da se koncentracija i potiskivanje sitne proizvodnje od strane krupne proizvodnje ne vrši u oblasti poljoprivrede uopšte, a da se u oblasti trgovine i industrije vrši krajnje polako. Govorilo se da su krize sada postale ređe, slabije, da će karteli i trustovi verovatno dati mogućnost kapitalu da sasvim otstrani krize. Govorilo se da „teorija sloma“, kojem kapitalizam ide, nije održiva zbog tendencije otupljavanja i ublažavanja klasnih protivrečnosti. Govorilo se, najzad, da ne škodi ni Marksovu teoriju vrednosti ispraviti po Bem-Baverku.
Borba protiv revizionista po tim pitanjima dovela je do isto tako plodnog oživljavanja teoretske misli međunarodnog socijalizma kao god i Engelsova polemika s Diringom dvadeset pet godina pre toga. Argumenti revizionista analizirani su činjenicama i ciframa u ruci. Bilo je dokazano da revizionisti sistematski ulepšavaju savremenu sitnu proizvodnju. Činjenicu tehničke i komercijalne nadmoćnosti krupne proizvodnje nad sitnom ne samo u industriji, nego i u zemljoradnji, dokazuju neoborivi podaci. Ali u zemljoradnji je robna proizvodnja daleko slabije razvijena, i savremeni statastičari i ekonomisti obično slabo umeju da izdvajaju one specijalne grane (ponekad čak operacije) zemljoradnje, u kojima dolazi do izražaja progresivno uvlačenje zemljoradnje u promet svetske privrede. Na razvalinama naturalne privrede sitna proizvodnja održava se beskrajnim pogoršavanjem ishrane, hroničnom glađu, produžavanjem radnog dana, pogoršavanjem kvaliteta stoke i timarenja, jednom rečju, istim onim sredstvima kojima se održavala i zanatska proizvodnja protiv kapitalističke manufakture. Svaki korak nauke i tehnike neizbežno i neumoljivo potkopava osnove sitne proizvodnje u kapitalističkom društvu, a zadatak je socijalističke ekonomije da ispituje taj proces u svim njegovim, često komplikovanim i zamršenim, oblicima, — da sitnom proizvođaču dokazuje nemogućnost da se održi pod kapitalizmom, bezizlaznost seljačkog gazdinstva pod kapitalizmom, neophodnost prelaza seljaka na stanovište proletera. U naučnom pogledu revizionisti su u datom pitanju grešili što su površno uopštavali jednostrano istrgnute činjenice, van njihove veze s čitavim sistemom kapitalizma, — a u političkom pogledu oni su grešili u tome što su neizbežno, hotimično ili nehotice, pozivali seljaka, ili gurali seljaka na stanovište gazde (tj. na stanovište buržoazije), mesto da ga guraju na stanovište revolucionarnog proletera.
Marksizam i revizionizam
Poznata izreka glasi: kad bi geometriski aksiomi zadirali u interese ljudi, njih bi sigurno pobijali. Prirodno-istoriske teorije, koje zadiru u stare predrasude teologije, izazivale su i sve dosad izazivaju najogorčeniju borbu. Nije čudo što Marksovo učenje, koje neposredno služi prosvećivanju i organizovanju napredne klase savremenog društva, koje ističe zadatke te klase i dokazuje neizbežnu — usled ekonomskog razvitka — zamenu savremenog sistema novim poretkom, nije čudo što je to učenje moralo borbom osvajati svaki svoj korak na životnom putu.
Ne treba ni govoriti o buržoaskoj nauci i filozofiji, koje zvanično predaju zvanični profesori radi zaglupljivanja omladine iz redova imućnih klasa i radi njenog „dresiranja“ za hajku na spoljne i unutrašnje neprijatelje. Ta nauka neće ni da čuje o marksizmu, proglašava ga pobijenim i uništenim; i mladi naučnici, koji svoju karijeru grade na pobijanju socijalizma, i prestareli starci, koji čuvaju zavet svih mogućih oveštalih „sistema“, jednako usrdno napadaju Marksa. Razvijanje marksizma, širenje i jačanje njegovih ideja u radničkoj klasi neizbežno izaziva množenje i zaoštravanje tih buržoaskih prepada protiv marksizma, koji posle svakog „uništenja“ od strane oficijelne nauke postaje sve jači, prekaljeniji i vitalniji.
Ali i među učenjima koja su povezana s borbom radničke klase, koja su raširena poglavito među proletarijatom, marksizam nipošto nije odmah učvrstio svoje pozicije. Prvu polovinu veka svog postojanja (od 40-ih godina XIX veka) marksizam se borio protiv teorija koje su bile iz osnova neprijateljske. U prvoj polovini 40-ih godina Marks i Engels obračunali su se s radikalnim mladohegelijancima, koji su stajali na stanovištu filozofskog idealizma. Krajem 40-ih godina izbija borba u oblasti ekonomskih učenja — protiv prudonizma. Pedesete godine završavaju tu borbu: kritika partija i učenja koji su došli do izražaja burne 1848 godine. U 60-im godinama borba se prenosi iz oblasti opšte teorije u oblast koja je bliža neposrednom radničkom pokretu: isterivanje bakunjinizma iz Internacionale. Početkom 70-ih godina u Nemačkoj se jedno kratko vreme ističe prudonist Milberger; — krajem 70-ih godina pozitivist Diring. Ali uticaj jednog i drugog na proletarijat već je potpuno beznačajan. Marksizam već bezuslovno pobeđuje sve ostale ideologije radničkog pokreta.
Do 90-ih godina prošlog veka ta pobeda bila je u svojim glavnim linijama završena. Čak u romanskim zemljama, u kojima su se najduže održavale tradicije prudonizma, radničke partije faktički su izgradile svoje programe i taktiku na marksističkoj osnovi. Obnovljena međunarodna organizacija radničkog pokreta — u obliku periodičkih internacionalnih kongresa — odmah i gotovo bez borbe stala je u svemu što je bitno na tlo marksizma. Ali kad je marksizam potisnuo svakoliko toliko celovita učenja koja su mu bila neprijateljska, — one tendencije koje su se ogledale u tim učenjima počele su tražiti sebi drute puteve. Izmenili su se oblici borbe i povodi za borbu, ali borba se nastavljala. I druga polovina veka postojanja marksizma počela je (90-e godine prošloga veka) s borbom marksizmu neprijateljske struje unutar marksizma.
Bivši ortodoksni marksist Bernštajn dao je ime toj struji, istupivši s najvećom bukom i s najcelovitijim izrazom ispravljanja Marksa, revizije Marksa, revizionizma. Čak u Rusiji, gde se nemarksistički socijalizam prirodno, — usled ekonomske zaostalosti zemlje i preovlađivanja seljačkog stanovništva pritešnjenog ostacima feudalizima, — držao najduže, čak u Rusiji on pred našim očima vidljivo prerasta u revizionizam. I u agrarnom pitanju (program municipalizacije celokupne zemlje), i u opštim pitanjima programa i taktike, naši socijal-narodnjaci sve više i više „ispravljanjima“ Marksa zamenjuju umiruće, iščilele ostatke starog, na svoj način celovitog i marksizmu iz osnova neprijateljskog sistema.
Predmarksovski socijalizam je razbijen. On nastavlja borbu, ali ne više na svom samostalnom tlu, nego na opštem tlu marksizma, kao revizionizam. Pogledajmo kakva je idejna sadržina revizionizma.
U oblasti filozofije revizionizam je išao na repu buržoaske profesorske „nauke“. Profesori su išli „nazad ka Kantu“, — i revizionizam se vukao za neokantijancima, profesori su ponavljali hiljadu puta izgovorene popovske banalnosti protiv filozofskog materijalizma, — i revizionisti, snishodljivo se smešeći, mrmljali su (u slovo tačno po poslednjem handbuhu), da je materijalizam odavno „pobijen“; profesori su tretirali Hegela kao „mrtvo pseto“ i, ma da su i sami propovedali idealizam, samo hiljadu puta plići i banalniji od Hegelova, prezrivo su slegali ramenima povodom dijalektike, — i revizionisti su srljali za njima u močvaru filozofske vulgarizacije nauke, zamenjujući „zamršenu“ (i revolucionarnu) dijalektiku „prostom“ (i mirnom) „evolucijom“; profesori su odrađivali svoju državnu platu prilagođavajući i svoje idealističke i svoje „kritičke“ sisteme srednjovekovnoj ,,filozofiji“ (tj. teologiji), koja je vladala, — i revizionisti su išli za njima, nastojeći da religiju učine „privatnom stvari“ ne u odnosu prema savremenoj državi, nego u odnosu prema partiji napredne klase.
Kakav su stvarni klasni značaj imala takva „ispravljanja“ Marksa, o tome ne treba govoriti — stvar je jasna sama po sebi. Istaći ćemo samo da je jedini marksist u međunarodnoj socijal-demokratiji, koji je s gledišta doslednog dijalektičkog materijalizma izvršio kritiku onih neverovatnih banalnosti koje su tu izgovorili revizionisti, bio Plehanov. To je utoliko potrebnije odlučno naglasiti, što se u naše vreme čine duboko pogrešni pokušaji da se reakcionarni filozofski starež provuče pod firmom kritike Plehanovljevog taktičkog oportunizma[A].
Prelazeći na političku ekonomiju treba, pre svega, istaći da su u toj oblasti „ispravke“ revizionista bile kudikamo mnogostranije i podrobnije; na publiku se nastojalo uticati „novim podacima privrednog razvitka“. Govorilo se da se koncentracija i potiskivanje sitne proizvodnje od strane krupne proizvodnje ne vrši u oblasti poljoprivrede uopšte, a da se u oblasti trgovine i industrije vrši krajnje polako. Govorilo se da su krize sada postale ređe, slabije, da će karteli i trustovi verovatno dati mogućnost kapitalu da sasvim otstrani krize. Govorilo se da „teorija sloma“, kojem kapitalizam ide, nije održiva zbog tendencije otupljavanja i ublažavanja klasnih protivrečnosti. Govorilo se, najzad, da ne škodi ni Marksovu teoriju vrednosti ispraviti po Bem-Baverku.
Borba protiv revizionista po tim pitanjima dovela je do isto tako plodnog oživljavanja teoretske misli međunarodnog socijalizma kao god i Engelsova polemika s Diringom dvadeset pet godina pre toga. Argumenti revizionista analizirani su činjenicama i ciframa u ruci. Bilo je dokazano da revizionisti sistematski ulepšavaju savremenu sitnu proizvodnju. Činjenicu tehničke i komercijalne nadmoćnosti krupne proizvodnje nad sitnom ne samo u industriji, nego i u zemljoradnji, dokazuju neoborivi podaci. Ali u zemljoradnji je robna proizvodnja daleko slabije razvijena, i savremeni statastičari i ekonomisti obično slabo umeju da izdvajaju one specijalne grane (ponekad čak operacije) zemljoradnje, u kojima dolazi do izražaja progresivno uvlačenje zemljoradnje u promet svetske privrede. Na razvalinama naturalne privrede sitna proizvodnja održava se beskrajnim pogoršavanjem ishrane, hroničnom glađu, produžavanjem radnog dana, pogoršavanjem kvaliteta stoke i timarenja, jednom rečju, istim onim sredstvima kojima se održavala i zanatska proizvodnja protiv kapitalističke manufakture. Svaki korak nauke i tehnike neizbežno i neumoljivo potkopava osnove sitne proizvodnje u kapitalističkom društvu, a zadatak je socijalističke ekonomije da ispituje taj proces u svim njegovim, često komplikovanim i zamršenim, oblicima, — da sitnom proizvođaču dokazuje nemogućnost da se održi pod kapitalizmom, bezizlaznost seljačkog gazdinstva pod kapitalizmom, neophodnost prelaza seljaka na stanovište proletera. U naučnom pogledu revizionisti su u datom pitanju grešili što su površno uopštavali jednostrano istrgnute činjenice, van njihove veze s čitavim sistemom kapitalizma, — a u političkom pogledu oni su grešili u tome što su neizbežno, hotimično ili nehotice, pozivali seljaka, ili gurali seljaka na stanovište gazde (tj. na stanovište buržoazije), mesto da ga guraju na stanovište revolucionarnog proletera.
Tue Jan 29, 2019 6:22 pm by valter
» Smrt? Je li to kraj ili prelaz iz faze u fazu?
Sat Aug 29, 2015 4:28 pm by Jugos
» Izgubljeni drugovi
Sat Feb 14, 2015 10:12 pm by SAMOUPRAVLJAC
» PRAZNICI
Mon Dec 29, 2014 6:16 pm by SAMOUPRAVLJAC
» BEZ DLAKE NA JEZIKU
Sat Dec 13, 2014 12:28 pm by Jugos
» Zdravo! Ja sam Dejan!
Sat Dec 13, 2014 12:23 pm by Jugos
» Kakvo drustvo zelimo...nova Jugoslavija?
Sat Dec 13, 2014 11:46 am by valter
» LALA U PEKARI
Fri Dec 05, 2014 2:05 pm by valter
» Socijalisticki sistem i Radnicko samoupravljanje u SFRJ-i
Fri Dec 05, 2014 7:08 am by valter
» TEZINA LANACA
Mon Dec 01, 2014 7:44 am by valter
» LINUX MINT
Sun Nov 30, 2014 8:31 am by valter
» 29.Novembar-Dan Republike
Sat Nov 29, 2014 8:18 am by valter
» "SAMO ZAJEDNO SMO JACI!"
Thu Nov 27, 2014 5:52 pm by valter
» Draga moja domovino
Wed Nov 26, 2014 4:28 pm by valter
» Evropska Unija
Tue Nov 18, 2014 3:51 pm by valter
» PROJEK ROSETTA
Sat Nov 15, 2014 8:03 pm by valter
» Cestitke i pozdravi
Sat Nov 15, 2014 7:55 pm by valter
» " ZA VASU BOLJU BUDUCNOST"
Sat Nov 15, 2014 12:32 pm by SAMOUPRAVLJAC
» OBAVEŠTAVAM SVE!
Wed Nov 12, 2014 1:07 pm by valter
» Ubuntu
Wed Nov 12, 2014 10:35 am by valter
» Savez komunističke omladine Jugoslavije-SKOJ
Sat Nov 08, 2014 7:26 am by valter
» Jugoslovenska Narodna Armija -JNA-
Thu Nov 06, 2014 10:05 pm by valter
» JUCE DANAS SUTRA
Fri Oct 03, 2014 1:45 pm by valter
» Evo nesto interesantno
Wed Oct 01, 2014 8:11 pm by valter
» Demokratija ili Radnicko samoupravljanje
Mon Sep 22, 2014 4:57 pm by maro