Marksizam izbliza

First topic message reminder :

Radnički pokreti
Povijest radničkih pokreta: Radničke pokrete možemo definirati kao politička i socijalna strujanja i borbe za oslobođenje radničke klase od kapitalističke eksploatacije, za svrgavanje buržoaskog društvenog poretka i za stvaranje novog socijalističkog, u nekim zemljama i komunističkog društva. Dijelimo ih u nekoliko radoblja.

Prvo razdoblje radničkih pokreta
Za tzv. prvo razdoblje radničkih pokreta, koje traje od kraja 18. stoljeća pa do 1864. – osnutka Prve internacionale, karakteristične su spontane pobune, koje prvenstveno teže za poboljšanjem životnog standarda radnika, za boljim uvjetima rada, skraćivanjem radnog vremena... Radnici su radili i do 15 sati na dan, nisu imali pravo na bolovanje i odmor, a čest je bio i rad djece. Tijekom prvog razdoblja radničkih pokreta dogodilo se par većih radničkih pokreta:

a) ludistički pokret – Engleska, ime po vođi Nedu Luddu. Luditi su strojeve smatrali krivcima za masovnu nezaposlenost koja je nastajala za i nakon prve industrijske revolucije, Masovno su se borili protiv kapitalističkih poduzetnika tako da su od 1811. do 1816. uništavali strojeve, rušili tvorničke zgrade i potpaljivali skladišta. 1812. je donesen zakon protiv ludita kojima se njihova djela kažnjavaju smrću, tako da su u idućih nekoliko godina pogubljene čitave grupe radnika. S vremenom je radnička klasa shvatila da uzrok njenog bijednog položaja nije u strojevima, već u njihovoj kapitalističkoj primjeni, pa stoga svoju aktivnost usmjeruju u pravcu borbe protiv kapitalističkih društvenih odnosa.
b) u gradu Lyonu radnici su 1831. prvi put, na kratko vrijeme, preuzeli vlast
c) čartizam – masovni revolucionarni pokret radnika nezadovoljnih položajem 30-tih i 40-tih godina 19. stoljeća u Engleskoj. Kada poslije liberalne reforme parlamenta 1832. nije uvedeno izborno pravo radnicima, osnovana je Londonska udruga radnika pod vodstvom Williama Lovettta, koja je pokrenula borbu za daljnju demokratizaciju izbornog prava. Program pokreta formuliran je u dokumentu nazvanom People´s charter – otud i ime pokreta. Osnovni oblik djelovanja bilo je prikupljanje potpisa na peticijama kojima su se čartisti obraćali Parlamentu. Parlament ih je odbijao tako da su ustanci bili česti. Dva puta je bio proglašen «sveti mjesec» - generalni štrajk. 1848. masovni pokret je bio razbijen i nikada se nije obnovio.
U pravom razdoblju radničkih pokreta javljaju se razni socijal-utopisti:
- Claude Henri de Saint-Simon (fran. plemić, tvorac ideje socijalizma)
- Charles Fourier (zalaže se za društveno uređenje bez države)
- Robert Owen (slijede ga čartisti)
Tijekom 19. stoljeća dolazi do suradnje među organizacijama koje su se borile za prava radništva u mnogim zemljama. Jedna od takvih udruga bio je Savez komunista, prva proleterska organizacija rukovođena potrebama i interesima radnika, osnovana u Londonu 1848., za koji su Karl Marx i Friedrich Engels 1848. napisali Komunistički manifest, u kojem su izneseni temelji marksizma – proletarijat je trebao srušiti vlast buržoazije i dovesti do stvaranja besklasnog društva – komunizma. Završna rečenica Manifesta «Proleteri svih zemalja, ujedinite se!» postala je borbena parola radnika. S time polako završava neorganizirana i povremena borba za bolji položaj radnika.

Drugo razdoblje radničkih pokreta
Osnivanjem Prve internacionale – međunarodne udruge radnika 1864. započinje drugo razdoblje radničkih pokreta. Radnička klasa se više ne organizira samo unutar pojedinih zemalja, već i na međunarodnim relacijama.

Godine "hladnog rata"

Zahvaljujući pobedi u Drugom svetskom ratu, Sovjetski Savez je preko sovjetske armije proširio svoj svoj vojnopolitički uticaj na više država istočne Evrope i istočne Azije čime je došlo da nagle ekspanzije komunističkog pokreta. Ova ekspanzija dovela je do formiranja nekoliko nekoliko podvarijanti komunizma kao što je, na primer, maoizam.U istočnoj Evropi, komunizam je počeo jačati stavljanjem tih istočnoevropskih država u sferu sovjetskog uticaja i moći. Komunističke partije su po uzoru na sovjetski komunizam i uz pomoć Sovjetskog Saveza preuzele vlast u Bugarskoj, Čehoslovačkoj, Istočnoj Nemačkoj, Poljskoj, Mađarskoj i Rumuniji. Komunistička vlast je instalirana i u Jugoslaviji pod Josipom Brozom Titom, ali je Brozova samostalna politika uzrokovala isključenje Jugoslavije iz Informbiroa, zamene za Kominternu. Titoizam, nova struja u svetskom komunističkom pokretu, označen je kao “skretanje”. I Albanija postaje samostalna komunistička država nakon Drugog svetskog rata.Do 1950. godine kineski komunisti pod svoju kontrolu stavljaju i kontinentalni deo Kine tako da je najmnogoljudnija zemlja na svetu bila komunistička. Ostala područja u kojima je rastući uticaj komunista dovodio do razdora, pa čak i rata, su Korejsko poluostrvo, Laos, mnoge države na Srednjem Istoku i posebno Vijetnam (vidi Vijetnamski rat). Komunisti su sa promenljivim uspehom pokušavali da se u ovim siromašnim zemljama ujedine sa nacionalističkim i socijalističkim snagama protiv onoga što su videli kao zapadni imperijalizam .

Komunizam nakon raspada Sovjetskog Saveza

Godine 1985. Mihail Gorbačov postaje vođa Sovjetskog Saveza i ublažava uticaj centralne vlasti saglasno reformskoj politici glasnosti (otvorenosti) i perestrojke (restrukturisanja). Izostala je reakcija Sovjetskog Saveza na raspuštanje komunističkih vlada krajem 80-tih u Poljskoj, Istočnoj Nemačkoj, Čehoslovačkoj, Bugarskoj, Rumuniji i Mađarskoj. Sam Sovjetski Savez raspao se 1991. godine.Početkom 21. veka jedino Narodna republika Kina, Kuba, Laos, Severna Koreja i Vijetnam ostale pod kontrolom komunističkih partija u jednopartijskim sistemima. Predsednik Moldavije Vladimir Voronjin član je Komunističke partije Moldavije, ali Moldavija ima višepartijski sistem. Komunističke partije ili partije naslednice komunističkih i dalje imaju izvestan politički uticaj u mnogim evropskim državama i širom Trećeg sveta, a posebno u Indiji.Narodna republika Kina odbacila je mnoge elemente maoističke doktrine; Kina, Laos, Vijetnam i, u manjem stepenu, Kuba smanjili su državnu kontrolu nad ekonomijom da bi stimulisali privredni rast. Kina je osnovala specijalne ekonomske zone sa tržišno orijentisanim preduzećima sa bitno smanjenim ingerencijama vlade u Pekingu. Nekoliko drugih komunističkih zemalja takođe je pokušalo da uvede reforme zasnovane na tržišnoj ekonomija. Vođstvo Narodne republike Kine zvanično naziva svoju politiku “socijalizmom sa kineskim karakteristikama”.Razloge zbog kojih komunizam u istočnoj Evropi nije dostignut uprkos socijalističkim revolucijama u tim zemljama marksisti nalaze u pritiscima kapitalističkih država, u relativnoj nazadnosti društava u kojima su se revolucije odigrale te u pojavi birokratskog sloja koji se rukovodio vlastitim, sebičnim interesima. Marksističkiči kritičari Sovjetskog Saveza, a ponajviši Trocki, opisivali su sovjetski sistem, a i sisteme u ostalim komunističkim sržavama, “degenerisanim” ili “deformisanim radničkim državama”, tvrdeći da se sovjetski sistem bitno udaljio od marksističkih ideala. Trockisti su tvrdili da je degenerisanost sovjetske države bila posledica političke obespravljenosti radničke klase. Vladajući sloj Sovjetskog Saveza nazivan je birokratskom kastom, ali ne i novom vladajućom klasom, uprkos političkoj kontroli u rukama. Trockisti su tražili političku revoluciju u Sovjetskom Savezu i nastojali da spreče obnavljanja kapitalizma. Drugi, kao Toni Klif, zagovarali su teoriju državnog kapitalizma, koja tvrdi da se birokratska elita ponašala kao zamena kapitalističkoj klasi u centralizovanom i represivnom političkom aparatu.